A propiedade intelectual é o conxunto de dereitos ligados as creacións que son fruto da intelixencia humana. Abarca os Dereitos de autor e a Propiedade industrial (patentes, marcas, deseños…).
A irrupción das TIC na ensinanza universitaria supuxo o acceso a unha inxente cantidade de contidos dixitaes e a posibilidade de reutilizalos e difundilos. A lexilación vixente intenta alcazar un difícil equilibrio entre as facilidades que ofrecen as TIC á sociedade da información e os dereitos dos titulares da propiedade intelectual a obter unha remuneración.
Esta guía pretende ofrecer ao profesorado e ao alumnado unhas sinxelas orientacións sobre os usos permitidos pola lexislación vicente, así como sobre as prácticas que puideran resultar ilícitas.
A propiedade intelectual é o conxunto de dereitos ligados as creacións que son fruto da intelixencia humana. Abarca os Dereitos de autor e a Propiedade industrial (patentes, marcas, deseños…).
É o instrumento xurídico que protexe os dereitos morais e os dereitos económicos ou patrimoniais do autor.
Son o dereito de recoñecemento da autoría ou paternidade e o dereito de integridade, é dicir, o respeto debido ao contido da obra e aos seus elementos e impide que ésta sexa mutilada, recortada ou manipulada.
Correspóndelles exclusivamente ao autor e son irrenunciables e inalienables.
Abraguen aqueles dereitos que permiten ao autor obter unha compensación económica polo uso que fan das súas obras persoas alleas.
Comprenden o dereito de reproducción, de distribución, de comunicación pública , transformación e os dereitos de remuneración (o máis coñecido é o de compensación por copia privada).
Facemos reprodución dunha obra cando:
Poñer a disposición do público a obra orixinal ou copias en cualquera soporte tanxible a través da venta, o aluguer ou préstamo.
As representacións teatrais e musicais, proxeción de películas, programas de radio e televisión, etc. Inclúe todo tipo de contidos en Internet e intranets. É un dos dereitos máis controvertidos e que esixe a solicitude de permisos aos seus tittulares.
Refírese á posibilidade de facer obras derivadas a partir da orixinal, mediante a tradución, adaptación ou cualquera outra modificación. Este dereito tambén esixe contar coa autorización do titular do dereito.
O titular é o autor, pero póde ceder os seus dereitos total ou parcialmente a un terceiro, por exemplo, a un editor.
Necesítase a autorización do titular dos dereitos de autor agás os casos que a lexislación contempla como límites o excepcións aos ditos dereitos.
Son os que protexen actividades creativas dos artistas, intérpretes, executantes, fotógrafos, aos productores de fonogramas e grabacións audiovisuais e ás entidades de radiodifusión (arts. 105 a 137 TRLPI).
Están protexidas as creacións orixinais literarias, artísticas ou científicas expresadas en cualquera medio, tales como libros, escritos, composicións musicais, obras dramáticas, coreografías, obras audiovisuais, esculturas, obras pictóricas, planos, maquetas, mapas, fotografías, programas de ordenador e bases de datos. Tambén protexe as interpretacións artísticas, fonogramas, grabacións audiovisuais e as emisións radiofónicas.
Non son obxecto de proteción as ideas, procedementos ou operacións matemáticas. Expresamente na lei exclúense as disposicións legais e reglamentarias, seus correspondentes proxectos, as resolucións dos órganos jurisdicionais os documentos derivados de organismos públicos e as traducións dos ditos textos.
Tampouco están protexidas as noticias do día nin os sucesos que teñan carácter de simples informacións de prensa.
A lexislación contempla algúnhas excepcións polas que non é necesario solicitar permiso ao titular dos dereitos de obras protexidas (art. 31 a 40, Texto refundido da LPI) . Por exemplo, o dereito de cita, de ilustración con fins educativos.
Trátase dun límite ao dereito de reproducción e permite que unha persoa poida facer copias para o seu uso persoal, sempre que dita copia que non sexa utilizada de forma colectiva, nin lucrativa (art. 31, Texto refundido da LPI).
Cando os dereitos de explotación se extinguen polo paso dun prazo de tempo establecido pola lexislación vixente (xeralmente, 70 anos despois da morte do autor/a ou 80 anos se morreu antes de 1987), as obras pódense utilizar sen solicitar autorización ao autor, sempre que se respete a integridade e se mencione a autoría.
Á hora de solicitar os permisos que sexan necesarios, convén saber:
A identificación dos titulares dos dereitos de autor constan xeralmente nas obras xunto ao símbolo © (todos os dereitos reservados). No seu defecto, pódense conultar os repertorios de obras das entidades de xestión de dereitos de propiedade intelectual, xa que as ditas entidades representan a multitude de autores e titulares.
Universidade da Coruña. Servizo de Biblioteca Universitaria. Campus de Elviña, Edificio Xoana Capdevielle, 15071, A Coruña. infoguías.biblioteca@udc.es